Özgürlük peşinde bir hayat: Deniz Poyraz

Adını da geçmişini de direnenlerden aldı Deniz Poyraz. Görmediği Deniz Gezmiş’in direnişini adıyla yaşatırken, cesareti saçlarını tarayan Rahşan Demirel’den aldı.

Büyük İskender’in gördüğü bir rüyayla başlayan Kadifekale’nin hikayesi, bir rivayete göre şöyledir: Milattan Önce (M.Ö.) 334 yılında Pagos (Kadife) Dağı’nda avlanan Büyük İskender, yorulunca bir çınar ağacının altında uykuya kalır. Rüyasında gördüğü iki Nemesis, İskender’den yeni Smyrna (İzmir) kentini uyuduğu tepenin eteklerinde kurmasını ister.

Yunan mitolojisinde “İntikam tanrıçası” olarak tasvir edilen Nemesis, her bireye eylemlerinin hak ettiği kaderi vererek, insan ilişkilerinin dengesini ayarlayan gücü temsil eder. “Hak dağıtmak, üleştirmek” anlamlarındaki Yunanca “nemein” fiilinden türemiş olan Nemesis, ödüllerin yanı sıra cezaların dağıtıcısı olsa da sadece “intikamcı bir tanrıça” olarak kabul edilir. Uykusundan uyanan İskender, Klaros’un Apollon kahinine gördüğü rüyayı anlatarak fikrini sorar. Kahin’in yorumuna göre, Kutsal Meles Çayı kenarındaki Pagos tepesi eteklerinde yerleşecek İzmirliler, eskisinden daha mutlu olacaklardır. Bunun üzerine Büyük İskender, söylenilen bölgeye bir şehir kurmak için generallerine direktif verir ve Bayraklı sınırlarında bulunan Smyrna’da yaşayanlar Pagos’a taşınır.

Şimdiler de bir yandan yoksulluk bir yandan “kentsel dönüşüm” adı altında 2010 yılında başlatılan yıkımla mücadele eden Kadifekale, zulüm ve haksızlığa tanrıça Nemesis’in adaletiyle meydan okuyor adeta.

İKİ KADIN BİR MEKAN

İzmir’in merkezi olan Konak’a sadece 2 buçuk kilometre uzaklıkta olan kaleye sırtınızı verdiğinizde tüm kent önünüzde seriliyor. Kürt sorunundan kaynaklı bölgede 40 yıla yakındır süren çatışmaların şiddetlendiği 90’lı yıllarda göç yollarına düşürülen Kürtlerin yoğunlukta yaşadığı ama artık yaşayamadığı bir yer. Gecekondularda yaşayan halkın yüzde 90’ı geçimini midye dolma satışından sağlıyor. İlk kez geldiğim semtte, gözlerim hikayeleriyle bir hafızayı temsil eden kaleyi arıyor ve tanıklıklarını kaybetmemek için direnen sokaklardan Deniz Poyraz’ın doğup, büyüdüğü eve yol alıyoruz.

Yokuşlu-merdivenli yollardan inerken iki Kürt kadını (Deniz Poyraz-Rahşan Demirel) buluşturan hikaye aklımı kurcalayıp duruyor. Tesadüf mü yoksa “İçine doğdukları halkın kaderi olan adaletsizlik” miydi onları buluşturan? Bir halkın yazgısında üzerlerine düşen payı almıştılar daha doğmadan. Gözlerini açar açmaz karşılaştıkları adaletsizliğe karşı ise mücadeleyi tercih etmişlerdi. Bundan dolayı olacak ki umut ve kararlılığın vücut bulmuş haliydiler…

İLK ÇOCUK

Çocukların koşturup oynadığı sokaklardan ilerledikten sonra 3 katlı bir binadan içeri giriyoruz. Kıt kanat imkanlarla geçinen aile, bu binanın üçüncü katında kiracı. Bir masanın etrafında oturmuş bizi bekleyen aile fertleri ile tek tek tokalaştıktan sonra her köşesi Deniz’in fotoğraflarıyla donatılmış salona buyur ediliyoruz. Bir halkın var olma mücadelesinin haklılığıyla gözlerimize bakan anne Fehime Poyraz, yorgun sesiyle anlatıyor ilk göz ağrısı Deniz’i…

ÇALINAN GENÇLİK

Devletin baskı ve zulmünden dolayı Mardin’in Ömerli ilçesine bağlı Tavuklu (Xirbêmirîşkê) köyünden zorunlu olarak İzmir’e göçen ailenin ilk çocuğu olan Deniz, 1983 yılında Kadifekale’de dünyaya geldi. En sevdiği şarkı “Hani Benim Gençliğim”, en sevdiği söz “Barış”tı. İnkâr ve asimilasyon politikalarına karşı öğretmen olmaktı hayali. Tarih 17 Haziran’ı gösterdiğinde adaletin kör sağır olduğu ülkede hedef alınarak, vuruldu. Verdiği son nefesinde can çekişen bedenini tekmeleyen/tekmeleyenler karanlık pusularına çekilirken, O binlerin elleri üstünde çıktığı son yolculuğuna uğurlandı. Deniz’den geriye ise direngen bir aile ve tıpkı sevdiği şarkıdaki gibi “çalınan çocukluğu, gençliği” kaldı.

CENAZEYE İŞKENCE

Anne Poyraz, kendilerine yaşamı zehir eden olay gününü şöyle anlattı: “Saat 10.30-11.00 gibi bize haber geldi. HDP il binasının tarandığı söylendiğinde Deniz’e bir şeyler olduğunu anladım. Çünkü sabahları o partiyi açıyordu. Zaten daha sonra yaşamını yitirdiğini söylediler. Hala buna inanamıyorum. Eşim komşunun evini boyuyordu haber verdik. İnanmadı bize. Sonra partinin önüne gittik ne görelim; en son gelen bizlerdik. Ne ettiysek cenazeyi görmemize izin vermediler. Oğlum gidip ablasını son kez gördü. İşkence edilmişti. Önce ayaklarından vurulmuştu kaçmasın diye. Sonra başından vurulmuştu. Adli tıpa gittiğimizde cenazeyi görebildik. Sanki Deniz değildi. Ama aynı gülümseme vardı yüzünde. Ağladığında dahi gülen biriydi. Gözaltları morarmış, başı aldığı darplardan dolayı şişmişti. Öldürdükten sonra da işkence devam etmişti. Ne mutlu bana ki Deniz’in annesiyim. Allah kimseye bu acıyı yaşatmasın ama kızımla gurur duyuyorum. Yaralarını gördüm su döktüm ama ağlamadım. Asla ağlamayacağım da.”

SON ANI

Deniz’i anlatırken boğazı düğümlenen ve zor yutkunan anne Poyraz, kızıyla olan son anısını ise şöyle aktardı: “Olaydan bir gün önce akşam eve geldiğinde beni sıkıntılı gördü. ‘Anne sana ne oldu’ diye sordu. Bende ‘kızım boğazım düğümleniyor, nefes alamıyorum’ dedim. ‘Öyleyse sana bir kahve yapayım’ dedi. Bende fal bakmasını istedim. Gece yarısına kadar kardeşleriyle hep birlikte oturduk. Kahve fincanına baktığında bir süre sessiz kaldı. Daha sonra ‘Anne cenaze görüyorum. Cenazenin altında da 4 kişi görülüyor’ dedi. Ardından ‘Anne daha fazla bakmayayım’ dedi ve fincanı götürüp yıkadı. O gece sıkıntım hiç bitmedi. Şekerim yükseldi. Sabah saatlerine kadar birlikte oturup konuştuk. Saat 04.00’da da uykuya dalmışım. Evden çıktığında son kez göremedim. Babası görüyor ve uğurluyor. Öğlene doğru da katledildiği haberini aldık.”

GELECEK HAYALLERİ

Deniz’in ilk kez 17-18 yaşlarında gençlik çalışmalarında yer aldığını söyleyen anne Poyraz, “Yüreği hep kendi topraklarında, yeşil sarı kırımızı renklerdeydi. Mücadelesini bize miras bıraktı. Öğretmen olmayı çok istiyordu. Kürdistan’da anadilinde eğitim vermeyi çok istiyordu. Açık öğretimi okudu, diplomasını da aldı. Hayalleri çoktu, umutlu biriydi. Babası cezaevine girince ilkokul 4. sınıfta okuldan aldık. Ben işe gidiyordum, kardeşlerine bakıyordu. Onun sayesinde ayakta kalabildik. Büyük destekçimdi. Kararlıydı, ne yapmak istediğinden emindi. Mardin yöresine ait yemekleri çok severdi, ne zaman bu yemeklerden yapılsa eve arkadaşlarını da çağırırdı. Sıcakkanlı, aktif, çok sosyal biriydi” diye anlattı.

RAHŞAN DEMİREL

Deniz’in küçük yaşlarda tanıdığı Rahşan Demirel’den çok etkilendiğini belirten anne Poyraz, “Eşimin ailesinin evi ile Rahşan Demirel’in ailesinin evi birbirine çok yakındı. Eşim cezaevindeydi. Bende işe gidiyordum, çocukları kaynanama bakıyordum. Okula gittiğinde Rahşan saçlarını tarardı. Aile dostuyduk. Hala da dostluğumuz devam ediyor. Rahşan eylemini gerçekleştirdikten sonra doğan kızıma adını verdim. Deniz, Rahşan’ın cesaretinden çok etkilenmişti. Rahşan’ın ölüm yıldönümlerinde çalışmalar yapar, cesaretini anlatırdı” dedi.

GÖÇ-DER’DE 4 YIL

Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatılan Göç Edenlerle Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği’nde (Göç-Der) Deniz’le birlikte çalışma yürüten Mehmet Şimay, şunları söyledi: “Deniz genç yaşına rağmen hep bir şeyler yapmak istiyordu. Çok heyecanlı biriydi. Bir gün bana niye derneğin kadın komisyonunun olmadığını sordu. Ondan sonra birlikte bir komisyon kurduk. Verilen hiçbir görevden kaçmazdı. O zamanlar 19-20 yaşlarındaydı ancak çok olgundu. Halkına, diline, toprağına aşıktı. Asimilasyon politikalarına çok öfkeliydi. Anadilini bilmemek onu çok üzüyordu. 2008 yılında Göç-Der kadın komisyonunu tek başına kurdu ve 4 yıl bu görevi yürüttü. Örgütleme, ikna kabiliyeti çok güçlüydü. Her şeyden önce insan sevgisi vardı Deniz’de. Asla suratını asmazdı, sürekli gülümserdi. Geleceğe dair çok umutluydu. Bunun için de yapmayacağı hiçbir şey yoktu.”

GÜVENLİ BİR EL

4 Kasım 2016 tarihinde HDP eski Eş Genel Başkanları Figen Yüksekdağ, Selahattin Demirtaş ve 9 HDP’li milletvekilinin gözaltına alınması protestosu sırasında Deniz’le tanışan ancak güvenlik nedeniyle ismini vermek isteyen bir arkadaşı da, kendisini şöyle anlattı: “Protesto eylemi vardı İzmir’de. Bende kent dışından gelip katılmıştım. Birden polis müdahale etti ve herkesi darp etmeye başladı. Polislerin arasında darp edilirken, birden arkadan bir el uzandı bana ve ‘korkma buradayım’ dedi. Daha sonra o el beni hiç yalnız bırakmadı. Şimdi yokluğuna nasıl alışacağım, her üzgün olduğumda kim gülümsemesiyle umut verecek. Onun yerini hiç kimse dolduramaz.”

Zulme karşı Newroz ateşi olan Rahşan Demirel’den de, Deniz Poyraz’dan da geriye kalan tek anı kale… Şimdi ne kadar hüzünse o kadar kararlılık demek Kadifekale. Adaletsizliğe olan ne öfke dindi ne de mücadele bitti.

MA / Pınar Ural